ترانه هاى خیام؛ اثری از صادق هدایت

آنچه كه اجمالا اشاره شد نشان می‌دهد كه نفوذ فكر، آهنگ دلفریب، نظر موشكاف، وسعت قریحه، زیبائی بیان، صحت منطق، سرشاری تشبیهات سادة بی‌حشو و زوائد و مخصوصاً فلسفه و طرز فكر خیام كه به آهنگ‌های گوناگون گویاست

ترانه هاى خیام؛ اثری از صادق هدایت

آنچه كه اجمالا اشاره شد نشان می‌دهد كه نفوذ فكر، آهنگ دلفریب، نظر موشكاف، وسعت قریحه، زیبائی بیان، صحت منطق، سرشاری تشبیهات سادة بی‌حشو و زوائد و مخصوصاً فلسفه و طرز فكر خیام كه به آهنگ‌های گوناگون گویاست و با روح هر كس حرف می‌زند در میان فلاسفه و شعرای خیلی كمیاب مقام ارجمند و جداگانه‌ای برای او احراز می‌كند.

رباعی كوچكترین وزن شعری است كه انعكاس فكر شاعر را با معنی تمام برساند. (در كتاب كریستنسن راجع به رباعیات خیام (ص ۹۰) نوشته كه رباعی وزن شعری كاملا ایرانی است و به عقیدة هارتمان رباعی ترانه نامیده می‌شده و اغلب به آواز می‌خوانده‌اند.

برساز ترانه‌ای و پیش‌آور می. (۱۱۶)

بعدها اعراب این وزن را از فارسی تقلید كردند، این عقیده را لابد هارتمان از خواندن گفتة شمس قیس رازی راجع به رباعی پیدا كرده.)

هر شاعری خودش را موظف دانسته كه در جزو اشعارش كم و بیش رباعی بگوید. ولی خیام رباعی را به منتها درجة اعتبار و اهمیت رسانیده و این وزن مختصر را انتخاب كرده، در صورتی‌كه افكار خودش را در نهایت زبردستی در آن گنجانیده است.

ترانه‌های خیام به قدری ساده، طبیعی و به زبان دلچسب ادبی و معمولی گفته شده كه هر كسی را شیفته آهنگ و تشبیهات قشنگ آن می‌نماید، و از بهترین نمونه‌های شعر فارسی به شمار می‌آید. خیام قدرت ادای مطلب را به اندازه‌ای رسانیده كه گیرندگی و تأثیر آن حتمی است و انسان به حیرت می‌افتد كه یك عقیده فلسفی مهمی چگونه ممكن است در قالب یك رباعی بگنجد و چگونه می‌توان چند رباعی گفت كه از هر كدام یك فكر و فلسفة مستقل مشاهده بشود و در عین حال با هم هم‌آهنگ باشد. این كشش و دلربائی فكر خیام است كه ترانه‌های او را در دنیا مشهور كرده، وزن ساده و مختصر شعری خیام خواننده را خسته نمی‌كند و به او فرصت فكر می‌دهد.

خیام در شعر پیروی از هیچ‌كس نمی‌كند. زبان سادة او به همه اسرار صنعت خودش كاملا آگاه است و با كمال ایجاز، به بهترین طرزی شرح می‌دهد. در میان متفكرین و شعرای ایرانی كه بعد از خیام آمده‌اند، برخی از آن‌ها به خیال افتاده‌اند كه سبك او را تعقیب بكنند و از مسلك او پیروی بنمایند، ولی هیچ‌كدام از آن‌ها نتوانسته‌آند به سادگی و به بزرگی فكر خیام برسند. زیرا بیان ظریف و بی‌مانند او با آهنگ سلیس مجازی كنایه‌دار او مخصوص به خودش است. خیام قادر است كه الفظ را موافق فكر و مقصود خودش انتخاب بكند. شعرش با یك آهنگ لطیف و طبیعی جاری و بی‌تكلف است، تشبیهات و استعاراتش یك ظرافت ساده و طبیعی دارد.

طرز بیان، مسلك و فلسفة خیام تأثیر مهمی در ادبیات فارسی كرده میدان وسیعی برای جولان فكر دیگران تهیه نموده است. حتی حافظ و سعدی در نشئات ذره، ناپایداری دنیا، غنیمت شمردن دم و می پرستی اشعاری سروده‌اند كه تقلید مستقیم از افكار خیام است. ولی هیچ‌كدام نتوانسته‌اند درین قسمت به مرتبة خیام برسند. مثلا سعدی می‌گوید:

بخاك بر مرو ای آدمی به نخوت و ناز،

كه زیر پای تو همچون تو آدمیزاد است. (۶۳)

عجب نیست از خاك اگر گل شكفت،

كه چندین گل اندام در خاك خفت! (۵۸)

سعدیا دی رفت و فردا همچنان موجود نیست.

درمیان این و آن فرصت شمار امروز را. (۱۲۰)

و درین اشعار حافظ:

چنین كه بر دل من داغ زلف سركش تست،

بنفشه‌زار شود تربتم چو در گذرم. (۶۳)

هر وقت خوش كه دست دهد مغتنم شمار،

كس را وقوف نیست كه انجام كار چیست! (۱۱۲)

روزی كه چرخ از گل ما كوزه‌ها كند،

زنهار كاسة سر ما پر شراب كن. (۶۶)

كه هر پاره خشتی كه بر منظریست،

سر كیقبادی و اسكندریست! (۱۰۹)

قدح بشرط ادب گیر زانكه تركیبش،

ز كاسة سر جمشید و بهمن است و قباد. (۷۰)

برچسب ها : ترانه هاى خیام؛ اثری از صادق هدایت , ترانه هاى خیام , اثری از صادق هدایت , ترانه هاى خیام؛ اثری از صادق هدایت , پروژه , پژوهش , مقاله , جزوه , تحقیق , دانلود پروژه , دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود جزوه , دانلود تحقیق